Ονομασία (-ίες)
Περιοχή / Παρατηρήσεις
1
Ανεφορίτσας
Χορός της Γαλίαινας (ευρύτερη περιοχή Ματσούκας-
Τραπεζούντας) μια μορφή σερανίτσας με μονό τικ
ή
Κιζέλα
Πήρε την ονομασία από τους στίχους του τραγουδιού "Κόρη
κατήβα σο μαντρίν ελλύεν η κιζέλα"
2
Από παν και κα
Χορός της περιοχής Ματσούκας Τραπεζούντας που χορευότανε
επιτόπια με μικρά πηδηχτά βήματα με πιάσιμο από τη μέση
ή
Καπικεέτκον
Όπως ονομαζόταν ο χορός στην περιοχή της Λιβεράς και
χορευόταν με το σκοπό "εσκέρτε ο Γακούπ Αγάς"
ή
Αγκαλιαστόν
Η ονομασία του Χορού στην Γαλίαινα (Ματσούκα)
3
Από πάν και κα
Χορός του Αγ-Ταγ-Μαντέν, περιοχή που βρίσκεται κοντά στην
Αγκυρα (εσωτερική μετανάστευση στις αρχές του 1800 από την
Αργυρούπολη)
ή
τικ
Χορός που πιάνονταν από τους ώμους όπως το κότσαρι.Κάτι
ανάμεσα σε χασαποσέρβικο και τικ.
4
Αλματσούκ
Χορός της περιοχής Καρς
ή
Αρματσούκ
 
5
Ατσιαπάτ
Χορός που χορευότανε στα Πλάτανα κωμόπολη Δυτικά της
Τραπεζούντας (στα τούρκικα ονομάζεται Akcapat) απ’όπου πήρε
και το όνομά του. Την ίδια ονομασία συναντάμε και στην
Ματσούκα, όπου χορευότανε και από γυναίκεςχορευότανε και
από γυναίκες
6
Γέμουρα
Χωριό ανατολικά της Τραπεζούντας. Στην περιοχή Σεβάστειας
χορευόταν σαν μία μορφή Τρυγώνας Στα χωριά μεταξύ Γέμουρας
- Τραπεζούντας χορευόταν σαν παραλλαγή του εταιρέ.
7
Γετίερε
Χορός της Αργυρούπολης του Πόντου
ή
Γεντίαρατς
Σημαίνει χορός των 7 διαγωνιζομένων γεντί=εφτά,
αρατς=διαγωνισμός
ή
Γαντίαρα
Σημαίνει εφτά μικρά δρομάκια γεντί= εφτά,
αρά =μικρός δρόμος
8
Γιουβαρλαντούμ
Σημαίνει κατρακύλισμα. Χορός των περιοχών Αγ-Νταγ-Μαντέν και
Σαμψούντας. Χορεύεται σε παραλλαγές με διαφορετική μουσική
και σε άλλες περιοχές του Πόντου όπως, Αργυρούπολη & Πάφρα
Ο πρώτος κρατάει μαντήλι και κάνει λαβύρινθο
9
Διπάτ
Το όνομα του χορού στην Τραπεζούντα. Πήρε το όνομά του από
τα δύο επιτόπια πατήματα.
ή
Γιαβαστόν
Σημαίνει αργός χορός
ή
Κοδεσπενιακόν
Χορός της οικοδέσποινας
ή
Ομάλ Τραπεζούντας
Το όνομα του χορού στην Ελλάδα
10
Διπλόν Κότς
Λέγεται ότι έχει την προέλευση του από την Αρμενία
ή
Τίταρα
 
ή
Τριπάτ
Η ονομασία πάρθηκε από τρία επιτόπια πατήματα της φτέρνας
11
Διπλόν ομάλ
Χορός της Περιοχής του Κιουμούς Μαντέν (Μεταλλείο Σίμ)
παραλλαγή του Κοτσιχτόν Ομά
12
Εταιρέ
Πήρε το όνομά του από τον στίχο του τραγουδιού "πέρνιξον με
έταιρε". Χορευότανε στην Τραπεζούντα.
13
Θανατί λάγκεμαν
Χορός της περιοχής Πάφρας. Είναι ο χορός με τον οποίο
αυτοκτόνησαν οι κοπέλες που ήταν κλεισμένες στο κάστρο του
ποταμού Αλυ για 48 ημέρες.
14
Θύμιγμα
Τελετουργικός χορός του γάμου. Χορεύεται από εφτά ζευγάρια με
πρώτο το ζευγάρι των νεόνυμφων, και ένα μόνο (τέκ), κρατώντας
λαμπάδες
ή
Εφτά ζευγάρια και το τέκ
Πήρε το όνομά του από τους στίχους του τραγουδιού "εφτά
ζευγάρια και το τέκ κρατούνε τη λαμπάδα"
15
Καλόν κορίτς:
Χορός της περιοχής Ματσούκας Τραπεζούντας. Μία μορφή
σερανίτσας που πήρε το όνομα από τον στίχο του τραγουδιού
"Καλόν κορίτς, καλόν κορίτς, καλόν κ’εβλοημένον"
ή
Παπόρ
Πήρε την ονομασία από τον στίχο του τραγουδιού "Μάνα τέρεν το
παπόρ ντ' άσκεμα κουνίεται"
16
Κελ κίτ
Σημαίνει "έλα και φύγε" Κωμόπολη στα όρια Σεβάστειας-Κολωνίας
(Νικόπολις). Ο χορός πάει στα αριστερά
17
Κοριτσί χορόν
(Κισλάρ καϊτεσί) Χορός της περιοχής Πάφρας. Χορεύθηκε το
1680 στο κάστρο του ποταμού Aλυ (Κισλάρ καλέ) και
συμβολίζειτο δίλημμα αυτοκτονία ή παράδοσης στους Τούρκους.
18
Κότς
Χορευότανε σχεδόν σε όλο τον Πόντο με παραλλαγέςστο κράτημα
των χεριών. Στον Ανατολικό Πόντο κρατιότανε από τις παλάμες
ενώ στο δυτικό από τους ώμους όπως το κότσαρι.
19
Κοτσαγκέλ
Χορευότανε στο τέλος της γαμήλιας διασκέδασης. Μ' αυτόν τον
χορό αποχωρούσαν οι καλεσμένοι για τασπίτια τους. Ο πρώτος
κρατάει το μαντήλι.
20
Κοτσάκι
Αντικριστός ζευγαρωτός χορός της Νικόπολης (καρσιλαμάς)
ή
Κετσέκ Κετσέκ
Ο ίδιος χορός με διαφορετική μουσική χορευότανε σε χωριά της
Τραπεζούντας
21
Κότσαρι
Χορός της περιοχής Κάρς, που οι χορευτές πιάνονται από τους
ώμους.
22
Κοτσικτόν ομάλ
Χορευότανε σε μικρές παραλλαγές σε όλες σχεδόν τις περιοχές
του Πόντου, όπου του δίνανε και ανάλογη ονομασία
ή
Εμπροπίς
Σημαίνει μπρος-πίσω
ή
Ομάλι
Η ονομασία στην περιοχή της Νικόπολις
ή
Τσαραχότ
Το όνομα του χορού στην περιοχή του Αγ-Νταγ-Μαντέν με μικρή
παραλλαγή στα βήματα.
ή
Φουλούρ
Η ονομασία του χορού σε χωριά της Ματσούκας
ή
Αργολαβάς
Η ονομασία του χορού στην Πάφρα
ή
Κερασουνταίϊκον
Τα τρία τελευταία ονόματα δόθηκαν στην Ελλάδα
ή
Ομάλ Κερασούνταςή Λάχανα
Πήρε το όνομα στην Ελλάδα από το τραγούδι 'Λάχανα πουλίμ'
λάχανα"
23
Κούσερα
Χωριό κοντά στη Μονή Ιωάννη του Βαζελώνα. Μία μορφή τικ σε
γρήγορο ρυθμό με τα χέρια κάτω.
ή
Μοσκώφ
Η ονομασία του χορού στην Ελλάδα, χορευότανε από κάποιον
ονόματι Μοσκοφίδη στην Θεσσαλονίκη, ο οποίος πρόσθεσε
κάποιους αυτοσχεδιασμούς στο χορό. Από αυτόν πήρε και το
όνομα.
24
Κωσταντίν Σάββας
(Οσμάν Αγάς) Φρούραρχος στρατηγός της Πάφρας-Σαμψούντας
το 1202. Διαφώνησε με τον Αλέξιο Κομνηνό το 1204 μετά την
κατάληψη της Κων/πολης από τους Φράγκους, θέλοντας να κάνει
χωριστό κράτος στην περιοχή της Γεζελώνας(Πάφρα-Αμισός-
Κάβζα κλπ.). Είναι παραλλαγή του Γιουβαρλαντούμ.
25
Λέτσι
Χορός της περιοχής Κάρς. Παραλλαγή της λετσίνας σε αργό
ρυθμό.
26
Λετσίνα
Χορός της περιοχής Κάρς.
27
Μαντήλια
Χορός του Κιουμούς Μαντέν (Μεταλλείο Σίμ) Χορευότανε και
στους γάμους, στο δρόμο μπροστά από το ζευγάρι.
28
Μαύρον πεγάδ
(Καρά Πουνάρ) Χωριό της Πάφρας
29
Μαχαίρια
Χορός επίδειξης μαχαιριών. Αναφέρεται στην Κύρου Ανάβαση από
τον Ξενοφώντα όταν χορεύθηκε από δύο Θράκες στην Ορντού
(Κοτύωρα)
ή
Tη μαχαιρί
 
ή
Πιτσάκ οϊνί
Η Τούρκικη ονομασία του χορού
30
Μαχμόρ
Χορός της Νικόπολης (Αξί Κοϊ)
31
Μηλίτσα
Σημαίνει μικρή μηλιά
32
Μητερίτσα
Χορός των παραλίων και των σαλονιών της Τραπεζούντας
φερμένος από την Ευρώπη με τραγούδι στην Νεοελληνική γλώσσα
(Καντρίλιες). Πήρε την ονομασία του από τον στοίχο "Μητερίτσα
μου γλυκιά έχω μια αγαπητικιά"
33
Μονόν Χορόν
(Τέκ καϊτέν) Χορός που χορευότανε από τους αντάρτες της
Πάφρας
34
Μουζενίτκον ή
Κιμισχαναλίδικον
Η Μούζενα είναι χωριό της Αργυρούπολης. Κιουμουσχανέ είναι η
Τούρκικη ονομασία της Αργυρούπολης
35
Μωμογέρια
Υπάρχουν σε διάφορες παραλλαγές ακόμη και σαν θεατρικές
παραστάσεις με Αριστοφανικό διάλογο (λαϊκά δρώμενα)
36
Ντολμέ ή Τσολμέ
Χορός της περιοχής Όφι (Ανατολικά της Τραπεζούντας)
37
Ομάλ Μονόν
Απλός χορός με έξι βήματα που δεν χρειάζεται ιδιαίτερη
χορευτική ικανότητα και τον συναντάμε στην περιοχή Τσιμεράς
στην Αργυρούπολη και στηνΤραπεζούντα.
38
Ομάλ (Κάρς)
Ίδιος χορός με τον προηγούμενο με έντονο τρέμουλο στο σώμα.
ή
Παϊπούρτ
 
ή
Τιζ
Ο ίδιος χορός σε πιο αργή μορφή στο Αγ Ντάγ Μαντέν
39
Ούτσαϊ
Χορός της Νικόπολης με έντονο τρέμουλο με 10 βήματα. Αλλάζει
η θέση των χεριών ανάλογα με την περιοχή που χορευόταν.
ή
Ούτσαλτι
Σημαίνει 3-6 στα Τούρκικα
ή
Κουνιχτόν
Η ονομασία στο Αξι Κιοϊ Νικόπολης από το έντονο τρέμουλοστο
σώμα
ή
Ομάλ Γαρασάρης
Η ονομασία στην Ελλάδα.
40
Πατούλα
Το όνομα του χορού στο Δυτικό Πόντο. Πήρε την ονομασία του
από τον στίχο "Τη Πατούλας η μάνα, τ’εμόν η Καλομάνα"
ή
Πιπιλομάτενα
Το όνομα του χορού στον Ανατολικό Πόντο. Πήρε τηνονομασία
του από τον στίχο: "Την Πιπιλομάτεναν, ούϊ ανάθεμά τεναν"
ή
Κόρη Κοπέλα
Ο ίδιος χορός σε μικρή παραλλαγή με διαφορετική μουσική όπως
ονομαζόταν στην Γαλίαινα.
41
Σαμσόν
Χορός της περιοχής Σαμψούντας
42
Σαρικούζ
Θα πει ξανθό κορίτσι στα Τούρκικα. Λέγεται ότι είναι ο χορόςτου
θερισμού. Υπάρχει σε διάφορες παραλλαγές, σε πολλέςπεριοχές
του Πόντου.
παραλλαγές, σε πολλέςπεριοχές του Πόντου.

παραλλαγές, σε πολλέςπεριοχές του Πόντου.
43
Σέρρα
Ο ωραιότερος και διασημότερος χορός. Πήρε την ονομασία του
από τον ποταμό Σέρρα. Υπάρχει σε διαφορετικές μορφές ανάλογα
με την περιοχή.
ή
Λάζικον
Το όνομα του χορού στην περιοχή του Όφεως όχι γιατί ήτανχορός
των Λαζών αλλά γατί οι Οφλίδες είναι κάτοικοι της Λαζικής χώρας.
ή
Τογιαλίδικον
Το όνομα του χορού στην περιοχή Τόνιας
44
Σερανίτσα ήΧαιρεανίτσα
ήΕικοσιένα ήΑρμενίτσα
Χορός του Νοτιοανατολικού Πόντου. Πήρε το όνομά του από την
περιοχή Χεροίανα όπου χορευόταν. Στην περιοχή της
Αργυρούπολης.
45
Σιτόν
Μία μορφή ανάποδου μονού τικ. Χορευόταν στην Ιμέρα. Ο χορός
πάει προς τα αριστερά.
46
Στενά Δρόμα
(Ταρατσού Σοκακλάρ) Χορός της περιοχής Πάφρας
47
Τάμσαρα
Χορός της Νικόπολις. Η μουσική είναι παραλλαγή της
"πιπιλομάτενας". Χορευόταν στην Παλτσάνα-Νικόπολις
48
Ταμσάρα
Χορός με βάση το Διπάτ. Χορευόταν στα χωριά της
ΆνωΜατσούκας & Αργυρούπολις. Η μουσική είναι παραλλαγή της
"πιπιλομάτενας"
49
Τέρς
(Αγ Ντάγ Μαντέν) Μία μορφή Τρυγώνας με ανάποδο λαβύρινθο. Ο
χορός πάει προς τ’ αριστερά.
ή
Γέμουρα
Έτσι ονομάζεται ο ίδιος χορός στην επαρχία Κακάτσης στην
Αργυρούπολη
50
Τέρς
(Κιουμούς Ματέν) Η τρυγώνα σε διαφορετική χορευτική και
μουσική παραλλαγή. Ο χορός πάει προς τ’αριστερά.
51
Τικ (Μονό)
Χορός της Ματσούκας με έξι βήματα
ή
Διπλόν
Ο ίδιος χορός όπως ονομάζεται στην Γαλίαινα.
52
Τικ (Διπλόν) ή Τικ Σο
Γόνατον
Χορός που χορευόταν σε όλο σχεδόν τον Πόντο με
δέκα (10) βήματα.
δέκα (10) βήματα.
53
Τικ (Τρομαχτόν) ή Λαγγευτόν
Χορευόταν ιδιαίτερα στα Κοτύωρα και στο Κάρς.
54
Τίταρα ή Τετέ Αγάτς
Παραλλαγή του Γετιέρε σε βήματα και μουσική με βάση το Διπάτ.
Χορός της Αργυρούπολης.
55
Τριπάτ
Χορός της Ανω Ματσούκας
56
Τρυγώνα
Χορευόταν σε παραλλαγές σε διάφορες περιοχές του Πόντου.
Πήρε το όνομά του από τον στοίχο: "Ακεί πέραν σ’ορμανόπον η
Τρυγώνα η Κορώνα"
57
Τυρφών
(Τρύφωνας) Χορός της περιοχής Πάφρας. Ο Τρύφωνας ήταν
υπαρκτό πρόσωπο (αρσούης) ο οποίος χόρευε πάντα ανάποδα.
58
Τσοπανλάρ
Χωριό ανατολικά της Σινώπης
59
Τσουρτούγουζους
Χορός του Κιουμούς Ματέν. Μιά μορφή γρήγορου τικ με τα χέρια
κάτω σε διαρκή κίνηση μπρος-πίσω
60
Φόνα
Χορός της Αργυρούπολης. Παραλλαγή του Γιουβαρλαντούμ.
ή
Αρμενίτσας
Ο ίδιος χορός όπως ονομαζόταν στη Γαλίαινα
61
Χάλα-Χάλα
Χορός της περιφέρειας Κακάτσης (Αργυρούπολη)
62
Χαλάϊ
Χορός του Αγ Ντάγ Ματέν. Ο πρώτος κρατάει μαντήλι.
 
 
 
ΧΟΡΟΙ ΠΟΥ ΧΟΡΕΥΘΗΚΑΝ ΑΠΟ ΠΟΝΤΙΟΥΣ ΤΗΣ ΠΡΩΗΝ ΕΣΣΔ
1
Αρμέγκον
Χορός που χορεύθηκε από Πόντιους του Κάρς
2
Γαϊτάν
Χορός από το Σουράμ Καυκάσου
3
Ανάποδο
Ονομάζεται έτσι επειδή ο χορός πηγαίνει προς τα αριστερά
4
Γιαματάν
Χορός από την Γεωργία
5
Μοντζόνος
Χορός από την πρώην ΕΣΣΔ που πέρασε στον Πόντο μέσω Κάρς.
6
Τάς ή Τάμασια
Παραλλαγή της Ρώσικης "Καζάτσκας". Τον έφεραν οι Πόντιοι που
ήρθαν από την πρώην ΕΣΣΔ.
7
Τη Γιαγματάς
Χορός από την πρώην ΕΣΣΔ που πέρασε στον Πόντο μέσω Κάρς.
8
Τουρνάλα
Χορός της πρώην ΕΣΣΔ που χορεύθηκε από Ποντίους τουΚάρς
9
Τσαντζάρα ήΤσανεζάρα
Χορός που χορεύθηκε από Ποντίους από την πρώην ΕΣΣΔ
(Καύκασος)
Pontian Association of Montreal, "Efxinos Pontos" - Σύλλογος Ποντίων Μόντρεαλ, "Έυξεινος Πόντος" - 5879 Park Avenue, Montreal, H2V 4H4, 514 271-0709
Shortcuts
Χοροί του Πόντου
ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ
ΧΟΡΟΥ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ
ΠΟΝΤΟΥ
(του Νίκου Ζουρνατζίδη)
Οι 'Έλληνες του Πόντου
εγκαταστάθηκαν στις ακτές της
Μαύρης θάλασσας στα μέσα του 8ου
αιώνα π.Χ. Η πρώτη πόλη ήταν η
Ηράκλεια, αποικία των Μεγαρέων,
έπειτα η Σινώπη, αποικία των Ιώνων
της Μιλήτου και μετά όλες οι
υπόλοιπες πόλεις.

Ο κύριος όγκος άρχισε να έρχεται
στην Ελλάδα το 1922 πάνω σε μια
συμφωνία για την ανταλλαγή των
πληθυσμών. Μαζί τους έφεραν τα
ήθη, έθιμα και τις παραδόσεις τους.

Λέγοντας ήθη εννοούμε την ψυχική
ποιότητα των ατόμων που
αποτελούν μια κοινωνία.

Σαν έθιμα εννοούμε τις πράξεις που
ενδιαφέρουν το σύνολο των ατόμων
τα οποία κατοικούν σ'ένα τόπο. Οι
πράξεις αυτές είναι κοινωνικά ή
θρησκευτικά καθήκοντα, τα οποία
είναι απαραίτητα για να διατηρηθεί
ένα σύνολο. Τα έθιμα διατηρούνται
με την παράδοση και παραμένουν
αναλλοίωτα σε κάθε λαό για μεγάλο
χρονικό διάστημα, αν και πολλές
φορές η κοινωνική μορφή, η οποία
κατέστησε αναγκαία την εμφάνιση και
ύπαρξη τους και τα δικαιολόγησε,
πέρασε χωρίς να υπάρχει ελπίδα να
επανέλθει.

Τα ήθη και έθιμα έπαιξαν σπουδαίο
ρόλο στη δημιουργία, διατήρηση και
εξέλιξη του χορού.

Για τους Πόντιους ο χορός ήταν
συνυφασμένος με τη ζωή τους. Από
τα πρώτα τους βήματα μάθαιναν και
χορό συμμετέχοντας στις διάφορες
κοινωνικές εκδηλώσεις. Δεν
υπήρχε συγκεκριμένη ηλικία κατά
την οποία μάθαιναν χορό, ούτε ο
χορός διδασκόταν από
χοροδιδασκάλους όπως γίνεται
σήμερα. Ήταν προσωπική υπόθεση
του κάθε παιδιού να αποφασίσει
πότε θα μάθει και πότε θα πάρει το
θάρρος να χορέψει δημόσια.

Οι πιο σημαντικές γιορτές που
γίνονταν οι χοροί, ήταν όλες οι
χριστιανικές: Χριστούγεννα, Πάσχα,
Πρωτοχρονιά, Φώτα, το πανηγύρι
του χωριού, ονομαστικές γιορτές
κλπ.

Ο χορός το καλοκαίρι στηνόταν
συνήθως στην πλατεία του χωριού
όπου λάμβανε μέρος όλος ο
κόσμος. Το χειμώνα που έκανε
κρύο ή είχε ακατάλληλο καιρό, σε
πολλά χωριά του Πόντου ο χορός
γινόταν σε μια αίθουσα την οποία
ονόμαζαν ΜΟΤΟΣ, (το πρώτο Ο αν
το μεταβάλουμε σε Ε γίνεται
ΜΕΤΟΣ=μετόχι), δηλαδή ήταν ένα
οίκημα που ανήκε στην εκκλησία και
στο οποίο γίνονταν οι διάφορες
εκδηλώσεις (γάμοι, βαπτίσια,
γιορτές κλπ).

Τα ήθη και έθιμα έπαιξαν σπουδαίο
ρόλο στη δημιουργία, διατήρηση και
εξέλιξη του χορού.

Για τους Πόντιους ο χορός ήταν
συνυφασμένος με τη ζωή τους. Από
τα πρώτα τους βήματα μάθαιναν και
χορό συμμετέχοντας στις διάφορες
κοινωνικές εκδηλώσεις. Δεν
υπήρχε συγκεκριμένη ηλικία κατά
την οποία μάθαιναν χορό, ούτε ο
χορός διδασκόταν από
χοροδιδασκάλους όπως γίνεται
σήμερα. Ήταν προσωπική υπόθεση
του κάθε παιδιού να αποφασίσει
πότε θα μάθει και πότε θα πάρει το
θάρρος να χορέψει δημόσια.

Οι πιο σημαντικές γιορτές που
γίνονταν οι χοροί, ήταν όλες οι
χριστιανικές: Χριστούγεννα, Πάσχα,
Πρωτοχρονιά, Φώτα, το πανηγύρι
του χωριού, ονομαστικές γιορτές
κλπ.

Ο χορός το καλοκαίρι στηνόταν
συνήθως στην πλατεία του χωριού
όπου λάμβανε μέρος όλος ο
κόσμος. Το χειμώνα που έκανε
κρύο ή είχε ακατάλληλο καιρό, σε
πολλά χωριά του Πόντου ο χορός
γινόταν σε μια αίθουσα την οποία
ονόμαζαν ΜΟΤΟΣ, (το πρώτο Ο αν
το μεταβάλουμε σε Ε γίνεται
ΜΕΤΟΣ=μετόχι), δηλαδή ήταν ένα
οίκημα που ανήκε στην εκκλησία και
στο οποίο γίνονταν οι διάφορες
εκδηλώσεις (γάμοι, βαπτίσια,
γιορτές κλπ).

Οι χοροί του Πόντου είναι κυκλικοί,
εκτός του Κοτσαγκέλ. Δεν υπάρχει
κορυφαίος όπως ακριβώς και στους
αρχαίους κυκλικούς χορούς. Όταν
χόρευαν πολλά άτομα μπορούσαν να
σχηματίσουν πολλούς ομόκεντρους
κύκλους.

Πολλές φορές ο χορός στηνόταν
αυθόρμητα χωρίς καμιά ιδιαίτερη
αιτία. Μοναδική προϋπόθεση ήταν η
παρουσία μουσικού και η ψυχική
διάθεση.

Το κάλεσμα για τους χορούς στα
μικρά χωριά γινόταν με το άκουσμα
των οργάνων ή διαδίδετο μεταξύ των
χωρικών, ενώ στα μεγάλα βγαίνανε
δύο-τρία παιδιά που διαλαλούσαν,
(ντελάληδες), στους δρόμους το
γεγονός.

Τα πανηγύρια συνήθως κρατούσαν
δύο ημέρες, παραμονή και ανήμερα.
Πολλές φορές όμως μπορούσε να
συνεχιστεί για ημέρες από
διαφορετικά άτομα, γυρνώντας από
σπίτι σε σπίτι και από χωριό σε
χωριό (το αίσθημα της φιλοξενίας
ήταν και είναι πολύ ανεπτυγμένο
στους Πόντιους).

Οι ποντιακοί χοροί είναι ομαδικοί
γι'αυτό η έναρξη δεν γινόταν από ένα
συγκεκριμένο άτομο αλλά από
ομάδα ατόμων.

Στους ανοικτούς χώρους, όπου
χόρευαν πάρα πολλά άτομα, τα
όργανα στα οποία έδειχναν
προτίμηση ήταν: ο ζουρνάς, το
αγγείο ή τουλούμ (άσκαυλος) και το
νταούλι, λόγω της μεγάλης ηχητικής
έντασης των οργάνων αυτών. Εάν
δεν υπήρχαν αυτά τα όργανα τότε
χρησιμοποιούσαν μία ή και
περισσότερες λύρες ταυτόχρονα. Ας
σημειωθεί ότι η λύρα είναι το πιο
διαδεδομένο μουσικό όργανο στους
Πόντιους.

Αυτά συνέβαιναν στον Ανατολικό
Πόντο.

Στον Δυτικό Πόντο τα όργανα που
χρησιμοποιούσαν περισσότερο
ήταν: το βιολί, το κλαρίνο, ο
ζουρνάς, το νταούλι και λιγότερο η
λύρα.

Οι οργανοπαίχτες βρίσκονταν πάντα
μέσα στον κύκλο. Πολλές φορές
περιφέρονταν παρακολουθώντας
τους χορευτές και ακολουθώντας το
ρυθμό της μουσικής, για να
μπορούν όλοι να ακούν διαδοχικά.
Όταν ο οργανοπαίχτης κουραζόταν,
διάφορα νεαρά ως επί το πλείστον
άτομα, τον έπαιρναν στους ώμους
και τον περιέφεραν αυτά για να τον
ξεκουράζουν.

Οι μουσικοί που μπορούσαν να
στήσουν χορό σε ανοικτούς χώρους
ήταν περιζήτητοι, γιατί αυτό
απαιτούσε μια ιδιαίτερη ικανότητα και
δεν ήταν μόνο θέμα μουσικής
δεξιοτεχνίας.

Ο οργανοπαίχτης έπρεπε με το
ύφος του, τις κινήσεις του και τις
λεκτικές προτροπές του να μπορεί
να ξεσηκώνει τους χορευτές.

Όταν ο μουσικός ήθελε να
πληρωθεί από κάποιο άτομο,
γονάτιζε παίζοντας μπροστά του και
αυτός αν ήθελε, του κολλούσε στο
μέτωπο με σάλιο ή του έβαζε στο
στήθος ή στο όργανο διάφορα
χαρτονομίσματα (καρσιλάεμαν).
Αυτός ήταν συνήθως και ο τρόπος
πληρωμής.

Όσοι δεν χόρευαν κάθονταν γύρω
γύρω και παρακολουθούσαν, όπως
τα άτομα προχωρημένης ηλικίας. Οι
σεβάσμιοι, όπως ήταν ο παπάς, ο
πρόεδρος (μουχτάρης), ο δάσκαλος
και οι γέροντες συνήθως κάθονταν
μέσα στον κύκλο, για να
παρακολουθούν πιο άνετα.

Μερικές φορές ένα γλέντι τελείωνε
με ένα καυγά στον οποίο μάλιστα,
ορισμένες περιοχές έδωσαν και
ειδική ονομασία (ΓΑΡΜΑΓΑΛ), και
βέβαια δεν έλειπαν και οι τουφεκιές
στον αέρα.

Στα παλιά χρόνια, πριν το 1900, σε
πολλά χωριά στο εσωτερικό του
Πόντου, οι κοπέλες σε ηλικία γάμου
και οι νιόπαντρες δεν χόρευαν με
τους άντρες σε δημόσιους χώρους,
γιατί αυτό εθεωρείτο ντροπή. Ιδίως
το να μπει μια παντρεμένη με τον
άντρα της στο χορό και να της κρατάει
κάποιος άλλος το χέρι, εθεωρείτο
όχι πρέπον. Οι ελεύθερες κοπέλες
και οι αρραβωνιασμένες, όταν ο
χορός γινόταν σε δημόσιους
χώρους κρύβονταν πίσω από
θάμνους ή ηλικιωμένες γυναίκες,
γιατί ήταν ντροπή ακόμα και να
βλέπουν. Βέβαια στην Τραπεζούντα
και στις άλλες μεγαλουπόλεις, ήταν
ο κόσμος πιο απελευθερωμένος.

Τα τραγούδια με τα οποία άρχιζε το
γλέντι, ήταν ως επί το πλείστον τα
επιτραπέζια, τα οποία δεν είχαν
συγκεκριμένο δίστιχο, αλλά
μπορούσαν να τραγουδούν διάφορα
δίστιχα σε απεριόριστο αριθμό.

Οι βασικοί ρυθμοί του ποντιακού
τραγουδιού είναι δύο: ο πεντάσημος
ή 5/8 (τικ) και ο εννεάσημος ή 9/8
(ομάλ). Υπάρχουν όμως και άλλοι
ρυθμοί. Ο στίχος αποτελείται από
δύο ημίστιχα.

Τραγουδούσε πρώτα ένας το πρώτο
ημίστιχο και μετά το επαναλάμβαναν
όλοι μαζί. Το ίδιο συνέβαινε με το
δεύτερο ημίστιχο. Βέβαια υπήρχαν
και ολοκληρωμένα τραγούδια, τα
οποία ανήκαν στον ακριτικό, στον
ερωτικό κύκλο κλπ. Η μεγαλύτερη
ποικιλία τραγουδιών ήταν τα
επιτραπέζια και μετά ακολουθούσαν
τα τραγούδια σε χορό ομάλ και τικ.

Σε πολλά μέρη του Πόντου που
συνόρευαν με άλλες περιοχές,
υπήρξαν επιδράσεις και γι'αυτό
παρατηρούμε να υπάρχει ο χορός
με τα μαντήλια της Καππαδοκίας
στους Μετεντζήδες, που συνόρευαν
μαζί της και χρησιμοποιούσαν τα
ίδια όργανα.

Στην περιοχή της Νικόπολης
βρίσκουμε τους καρσιλαμάδες. Και
μέσα στον Πόντο ζούσαν και άλλοι
λαοί όπως Αρμένιοι, Λαζοί κλπ.

Ο Ανατολικός Πόντος συνορεύει με
το σοβιετικό Καύκασο και αυτό είχε
σαν αποτέλεσμα να δεχθούν την
επίδραση των χορών τους, έτσι
ώστε σήμερα να μην γνωρίζουμε σε
ποιούς ανήκουν ορισμένοι χοροί
που χορεύονταν εκεί από τους
Ποντίους.

Εδώ γίνεται μια καταγραφή των
χορών που χορεύτηκαν από
Ποντίους, ανεξάρτητα από την
καταγωγή τους και από τις
επιδράσεις που δέχτηκαν.
©2006 Pontian Association of Montreal, "Efxinos Pontos" - Σύλλογος Ποντίων Μόντρεαλ, "Έυξεινος Πόντος".
©1999-2006 Lefter. All rights reserved.